Terapia uzależnień

Czym jest terapia uzależnień

Terapia uzależnień to proces psychoterapeutyczny, który pomaga osobom zmagającym się z uzależnieniem od substancji (alkoholu, narkotyków, leków) lub zachowań kompulsywnych (hazardu, internetu, zakupów). Jej celem jest przerwanie cyklu nałogu, zrozumienie jego przyczyn i odbudowa zdolności do życia w trzeźwości.

W leczeniu uzależnień stosuje się różne podejścia, najczęściej: – terapię poznawczo-behawioralną (CBT), która pomaga rozpoznawać i zmieniać destrukcyjne schematy, – terapię skoncentrowaną na rozwiązaniach (TSR), wzmacniającą motywację i poczucie wpływu, – terapię psychodynamiczną (PDT), pozwalającą zrozumieć emocjonalne źródła uzależnienia.

Proces terapii obejmuje diagnozę, pracę indywidualną lub grupową oraz naukę regulacji emocji i zapobiegania nawrotom. Jego celem jest nie tylko utrzymanie abstynencji, lecz także odbudowa równowagi psychicznej i relacji społecznych.

Podstawą terapii jest założenie, że uzależnienie nie jest brakiem silnej woli, lecz sposobem radzenia sobie z emocjami i stresem, który z czasem wymknął się spod kontroli. Proces terapeutyczny pomaga zrozumieć, jak powstał nałóg, co go podtrzymuje i jak stopniowo odzyskać poczucie wpływu na własne decyzje. Celem nie jest tylko abstynencja, lecz również poprawa jakości życia i rozwój emocjonalny osoby uzależnionej.

Jak przebiega proces terapii

Terapia uzależnień jest wieloetapowa i dostosowana do indywidualnych potrzeb. Obejmuje diagnozę problemu, pracę nad motywacją, naukę nowych strategii radzenia sobie i utrwalanie zmian. Ważnym elementem jest wsparcie społeczne — zarówno w grupach terapeutycznych, jak i w środowisku codziennym.

Najczęstsze etapy procesu to:

• Etap motywacyjny — rozpoznanie, że problem istnieje, i zbudowanie wewnętrznej gotowości do zmiany. Terapeuta pomaga klientowi zobaczyć konsekwencje nałogu bez oceniania.

• Etap terapii właściwej — praca nad mechanizmami uzależnienia, emocjami, myśleniem i zachowaniem. Stosuje się m.in. elementy terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), dialogu motywującego (MI) oraz terapii schematów.

• Etap utrwalania zmian — rozwijanie umiejętności radzenia sobie z nawrotami, budowanie nowych relacji i aktywności, które wzmacniają trzeźwość.

• Wsparcie po terapii — uczestnictwo w grupach wsparcia, programach 12 kroków lub dalszej psychoterapii indywidualnej.

Każdy etap ma na celu wzmocnienie poczucia sprawstwa i świadomości, że zmiana jest procesem, nie wydarzeniem.

Dla kogo jest terapia uzależnień

Terapia uzależnień jest przeznaczona dla osób, które utraciły kontrolę nad używaniem substancji lub zachowaniami kompulsywnymi, a także dla ich bliskich. Skuteczna pomoc możliwa jest niezależnie od stopnia nasilenia problemu — im wcześniej podjęta, tym większa szansa na trwałą zmianę. Wsparcie mogą znaleźć również osoby współuzależnione, czyli takie, które żyją w relacji z osobą uzależnioną i same doświadczają konsekwencji nałogu.

Jeśli nie masz pewności, czy dotyczy cię ten problem, sprawdź nasz indeks chorób i zaburzeń – znajdziesz tam opisy objawów, które mogą wskazywać na potrzebę konsultacji specjalistycznej.

Skąd biorą się uzależnienia

Uzależnienie nie ma jednej przyczyny. To złożony proces, w którym splatają się czynniki biologiczne, psychiczne i społeczne. Genetyczna podatność, stres, traumy, zaburzenia lękowe czy depresyjne zwiększają ryzyko rozwoju nałogu. Mechanizmy psychologiczne – takie jak unikanie emocji, niska samoocena, impulsywność – sprzyjają utrwalaniu zachowań uzależniających.

Uzależnienie to nie ucieczka od życia, ale próba jego zniesienia, gdy brakuje innych sposobów.

Dlatego skuteczna terapia nie polega tylko na eliminacji substancji, ale na pracy nad emocjami, relacjami i tożsamością. Zmiana nawyków to początek – prawdziwe zdrowienie zaczyna się wtedy, gdy człowiek uczy się być sobą bez środka zastępczego.

Skuteczność terapii potwierdzona badaniami

Według badań National Institute on Drug Abuse (NIDA, 2024) i American Psychological Association (APA, 2023), skuteczność terapii uzależnień wzrasta, gdy łączy ona podejścia poznawczo-behawioralne, motywacyjne i wsparcie społeczne. Przeglądy metaanalityczne (McHugh et al., 2010; Carroll & Kiluk, 2017) pokazują, że regularne uczestnictwo w terapii znacząco obniża ryzyko nawrotu i poprawia funkcjonowanie emocjonalne pacjentów.

Terapia uzależnień online czy stacjonarnie?

Terapia online staje się coraz popularniejszą formą pomocy, zwłaszcza na wczesnych etapach zdrowienia lub w terapii podtrzymującej. Badania NCBI (2023) wskazują, że w przypadku uzależnień od alkoholu i hazardu efektywność terapii online jest porównywalna ze spotkaniami stacjonarnymi, o ile kontakt z terapeutą jest regularny i oparty na zaufaniu. Forma gabinetowa zalecana jest w sytuacjach kryzysowych, współwystępowania innych zaburzeń psychicznych lub potrzeby intensywnego wsparcia.

Jak wybrać terapeutę

Wybór terapeuty uzależnień ma kluczowe znaczenie dla powodzenia terapii. Warto kierować się nie tylko doświadczeniem, ale i poczuciem bezpieczeństwa w relacji.

• Certyfikacja — terapeuta powinien posiadać certyfikat specjalisty terapii uzależnień (np. PARPA lub Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii).

• Doświadczenie — praktyka w pracy z osobami uzależnionymi i współuzależnionymi pozwala lepiej rozumieć dynamikę nałogu.

• Styl pracy — skuteczny terapeuta łączy empatię z konsekwencją, konfrontację z wsparciem, dostosowując tempo terapii do możliwości pacjenta.

• Superwizja — regularne konsultacje z superwizorem gwarantują jakość i etyczność procesu terapeutycznego.

Więcej informacji i profile certyfikowanych specjalistów znajdziesz tutaj: psycholodzy i psychoterapeuci Psycholink.

Na zakończenie

Terapia uzależnień to nie tylko droga do trzeźwości — to proces odzyskiwania siebie. Każdy krok w stronę zmiany, nawet najmniejszy, ma znaczenie. Wsparcie terapeutyczne daje szansę nie tylko na wyjście z nałogu, ale też na zrozumienie, co ten nałóg próbował ukryć. To moment, w którym człowiek uczy się żyć nie z przymusu, lecz z wyboru – i z nadzieją, że zdrowienie może być początkiem czegoś nowego.

Materiał edukacyjny. Nie zastępuje diagnozy ani terapii. W razie zagrożenia życia lub zdrowia psychicznego — zadzwoń pod 112 lub zgłoś się na najbliższą izbę przyjęć psychiatryczną.

Bibliografia

• McHugh, R. K., Hearon, B. A., & Otto, M. W. (2010). Cognitive-behavioral therapy for substance use disorders. Psychiatric Clinics of North America, 33(3), 511–525. Dostęp online: pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
• Carroll, K. M., & Kiluk, B. D. (2017). Cognitive behavioral interventions for alcohol and drug use disorders: Through the stage model and back again. Psychology of Addictive Behaviors, 31(8), 847–861. Dostęp online: pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
• National Center for Biotechnology Information (NCBI). (2023). Substance Use Disorder Treatment – Clinical Overview. StatPearls Publishing. Dostęp online: ncbi.nlm.nih.gov