Terapia dialektyczno-behawioralna

Terapia dialektyczno-behawioralna

Terapia dialektyczno-behawioralna (ang. Dialectical Behavior Therapy, łac. Therapia dialectico-behavioralis) to szczególny nurt psychoterapii poznawczo-behawioralnej, który zrewolucjonizował podejście do leczenia pacjentów z problemami emocjonalnymi. Opracowana przez prof. Marshę Linehan w 1993 r., została początkowo skierowana do osób z pogranicznym zaburzeniem osobowości (borderline personality disorder).

Co powoduje potrzebę terapii dialektyczno-behawioralnej (DBT)?

Pograniczne zaburzenie osobowości (borderline personality disorder, BPD) stanowi wyzwanie zarówno dla pacjentów, jak i ich bliskich. Wyróżnia się jednym z najwyższych wskaźników zachowań samookaleczających i prób samobójczych wśród wszystkich zaburzeń psychicznych. Etiologia tego schorzenia jest złożona, a czynniki wpływające na rozwój BPD można podzielić na kilka kategorii:

  • biologiczne predyspozycje (impulsywność, wysoka emocjonalność);
  • nieprawidłowe wzorce przywiązania w dzieciństwie;
  • traumy, zaniedbania, nadużycia;
  • destabilizujące środowisko rodzinne;
  • przewlekły stres i czynniki społeczne.

Choroba ta klasyfikowana jest w ICD-10 jako F60.31 „osobowość chwiejna emocjonalnie – typ graniczny", natomiast najnowsza ICD-11 opisuje ją jako zaburzenie osobowości ze wzorcem „borderline”.

Jak diagnozuje się pograniczne zaburzenie osobowości przed DBT?

Poprawna diagnoza BPD jest warunkiem skutecznej terapii. Procedura obejmuje:

  • wywiad kliniczny pod kątem kryteriów DSM-5 – rozpoznanie stawia się przy obecności co najmniej 5 spośród 9 objawów;
  • szczegółowy wywiad psychologiczny, także z rodziną;
  • zastosowanie testów i kwestionariuszy diagnostycznych, takich jak SCID-5-PD, MMPI-2, PiCD (dla ICD-11);
  • ocenę ryzyka samobójczego i skłonności do samookaleczeń;
  • analizę zasobów pacjenta oraz motywacji do pracy nad zmianą.

Zadaniem terapeuty już na tym etapie jest również edukacja pacjenta i jego bliskich dotycząca mechanizmów zaburzenia.

Jak przebiega terapia dialektyczno-behawioralna (DBT)?

Proces terapeutyczny DBT wyróżnia się strukturą i kompleksowością. Składa się z czterech filarów:

Indywidualna psychoterapia

Sesje odbywają się raz w tygodniu i trwają około 60 minut. Ich najważniejsze elementy to:

  • ustalanie i hierarchizowanie celów terapii (najpierw eliminacja zachowań zagrażających życiu);
  • regularny monitoring samopoczucia, kryzysów i postępów;
  • analiza sytuacji prowadzących do niepożądanych zachowań (analiza behawioralna).

Grupowy trening umiejętności

Warsztaty trwają zazwyczaj 2 godziny tygodniowo. W ramach nich uczestnicy uczą się:

  • uważności (mindfulness);
  • tolerowania silnych emocji;
  • regulacji emocji;
  • skuteczności interpersonalnej.

Telefoniczne konsultacje kryzysowe

W sytuacjach nagłych pacjent może kontaktować się z terapeutą, by uzyskać wsparcie i zapobiec kryzysowi. Regularne spotkania zespołu dbają o spójność i jakość pracy z pacjentami. Standardowy pełny program DBT trwa zazwyczaj od 6 do 12 miesięcy, natomiast dla młodzieży (DBT-A) od 16 do 24 tygodni.

Najważniejsze elementy DBT:

  • hierarchizacja celów oraz analiza kryzysów;
  • łączenie pracy indywidualnej i grupowej;
  • wsparcie poza sesjami (np. telefoniczne);
  • ścisły monitoring objawów i ryzykownych zachowań;
  • współpraca i regularna superwizja zespołu prowadzącego terapię.

Dla kogo wskazana jest terapia dialektyczno-behawioralna?

DBT jest szczególnie skuteczna i rekomendowana nie tylko dla pacjentów z BPD, ale także:

  • osób z zaburzeniami odżywiania;
  • pacjentów z przewlekłą depresją oporną na leczenie standardowe;
  • chorych z PTSD (szczególnie DBT-PTSD);
  • chorych na uzależnienia oraz zaburzenia kontroli impulsów;
  • młodzieży z zachowaniami autodestrukcyjnymi;
  • dorosłych z ADHD i problemami emocjonalnymi.

Wyniki licznych badań potwierdzają skuteczność DBT, m.in. w zakresie:

  • ograniczenia zachowań samookaleczających o 60–80%;
  • spadku prób samobójczych o 50%;
  • zmniejszenia objawów depresji o 40%;
  • wyraźnego obniżenia liczby hospitalizacji psychiatrycznych nawet o ponad 70%.

Jakie efekty ma terapia dialektyczno-behawioralna?

Skuteczność DBT jest szeroko potwierdzona w badaniach międzynarodowych. Pacjenci zgłaszają poprawę w funkcjonowaniu, lepszą kontrolę emocji, zwiększenie samoświadomości i poprawę relacji społecznych.

Efekt terapeutyczny Wielkość zmiany
redukcja zachowań samookaleczających 60–80%
spadek prób samobójczych 50%
zmniejszenie objawów depresji 40%
spadek hospitalizacji psychiatrycznych 73%
utrzymanie efektów rok po terapii ok. 70% pacjentów

Pozytywne efekty terapii najczęściej utrzymują się przez dłuższy czas, a pacjenci często uzyskują poprawę w wielu sferach życia.

Jakie działania profilaktyczne mogą wspierać skuteczność DBT?

Działania profilaktyczne są niezwykle istotne, jeśli chodzi o zapobieganie rozwojowi zaburzeń osobowości lub minimalizowanie ich skutków. Obejmują one:

  • edukację psychologiczną już w wieku szkolnym;
  • wczesne interwencje w sytuacjach zachowań ryzykownych u dzieci i młodzieży;
  • szkolenia i warsztaty uczące radzenia sobie ze stresem;
  • organizację grup wsparcia dla rodzin i bliskich;
  • kampanie społeczne zwiększające świadomość problemu.

Wprowadzenie takich działań powoduje szybsze wykrywanie problemów i umożliwia wdrożenie efektywnej terapii.

Statystyka zaburzeń osobowości oraz chorób psychicznych w Polsce

Zdecydowana większość danych epidemiologicznych w Polsce dotyczy ogólnie zaburzeń psychicznych, jednak szacuje się, że pograniczne zaburzenie osobowości dotyka od 1 do 2% populacji.

Wśród osób hospitalizowanych psychiatrycznie około 25% prezentuje objawy BPD. Zgodnie z danymi GUS, w 2024 roku hospitalizacji z powodu zaburzeń psychicznych (bez uzależnień) było ponad 650 tysięcy. (Źródło: https://stat.gov.pl). Oznacza to, że zapotrzebowanie na skuteczne metody terapii, takie jak DBT, stale rośnie i powinno stanowić wyzwanie zarówno dla systemu ochrony zdrowia, jak i rodzin osób chorych.

Kto prowadzi terapię DBT i jak ją znaleźć?

Terapie DBT realizowane są w Polsce przez wykwalifikowanych specjalistów:

  • publiczne oddziały leczenia zaburzeń osobowości;
  • centra zdrowia psychicznego;
  • prywatne gabinety psychoterapeutyczne, które prowadzą terapeuci certyfikowani przez Polskie Towarzystwo Terapii Dialektyczno-Behawioralnej;
  • ośrodki akademickie.

Kwalifikacja do terapii rozpoczyna się od wywiadu oraz analizy motywacji pacjenta. Całościowy, roczny program DBT to koszt 8–12 tys. zł, a 8-tygodniowy trening umiejętności – około 980 zł.

Co warto wiedzieć o DBT?

Terapia dialektyczno-behawioralna stanowi jedno z najnowocześniejszych i najskuteczniejszych rozwiązań w leczeniu zaburzeń emocjonalnych, w tym pogranicznego zaburzenia osobowości. Stanowi program kompleksowy, łączący pracę indywidualną, grupową oraz wsparcie w sytuacjach kryzysowych.

DBT znajduje dziś zastosowanie także w leczeniu depresji, uzależnień, zaburzeń odżywiania i ADHD. Wysoka skuteczność tej metody została potwierdzona wieloma badaniami, a potrzeba jej wdrażania rośnie wraz ze wzrastającą liczbą osób dotkniętych poważnymi zaburzeniami emocjonalnymi. Dostępność terapii w Polsce stale się rozszerza, jednak edukacja i działania profilaktyczne są wciąż niezbędne.

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej. Diagnozę i leczenie zawsze powinien prowadzić wykwalifikowany specjalista.

Bibliografia

  1. Neacsiu AD, Rizvi SL, Linehan MM. Transdiagnostic skills training group of dialectical behavior therapy: a long-term naturalistic study. Dostęp online: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/
  2. Linehan MM, Comtois KA, Murray AM i in. Two-year randomized controlled trial and follow-up of dialectical behavior therapy vs therapy by experts for suicidal behaviors and borderline personality disorder. Dostęp online: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
  3. World Health Organization. ICD-11 Classification of Personality Disorders. Dostęp online: https://icd.who.int/

Wszystkie terapie

Leczenie depresji

Dowiedz się, jak skuteczna terapia depresji może pomóc odzyskać równowagę psychiczną i poprawić jakość życia. Odkryj dostępne metody leczenia i wsparcia.

Terapia dla par

Poznaj skuteczne metody terapii dla par, które pomogą wzmocnić relację, rozwiązać konflikty i zbudować lepszą komunikację. Sprawdź, jak terapia może poprawić Wasze życie.

Relacje społeczne

Konkretne metody, sposoby naprawiania i nawiązywania lepszych relacji społecznych. Dowiedz się, jak nawiązywać więzi i poprawiać umiejętności interpersonalne.

Terapia dla dzieci

Sprawdź, w jaki sposób pomóc swojemu dziecku. Terapia dla dzieci — najlepsze sposoby leczenia, wsparcie rozwoju emocjonalnego i pomoc w radzeniu sobie z trudnościami.

Terapia indywidualna

Terapia indywidualna to sposób na odzyskanie spokoju w życiu. Konkretne metody, porady i specjaliści, którzy pomogą ci przejąć kontrolę nad swoim życiem.

Zaburzenia lękowe

Poznaj metody leczenia zaburzeń lękowych. Dowiedz się, co możesz zrobić, aby odzyskać spokój wewnętrzny. Odzyskaj kontrolę nad swoim życiem dzięki dostępnym formom wsparcia.

Terapia EMDR

EMDR to innowacyjna terapia stosowana w leczeniu traumy, PTSD i lęków. Dowiedz się, na czym polega, jak działa i komu może pomóc. Sprawdź jak skuteczny jest EMDR i wypróbuj terapię popartą badaniami.

Terapia Gestalt

Terapia Gestalt to holistyczne podejście do psychoterapii, które koncentruje się na świadomości, tu i teraz oraz pełnym doświadczaniu emocji. Dowiedz się, jak działa, komu może pomóc i jakie korzyści przynosi w pracy nad sobą.

Terapia grupowa

Terapia grupowa to skuteczna forma wsparcia psychologicznego, która pomaga w radzeniu sobie z trudnościami poprzez interakcję z innymi. Sprawdź, na czym polega, dla kogo jest przeznaczona i jakie korzyści przynosi.

Terapia humanistyczna

Terapia humanistyczna to podejście skoncentrowane na rozwoju osobistym, autentyczności i samorealizacji. Dowiedz się, na czym polega, jakie techniki wykorzystuje i komu może pomóc w lepszym zrozumieniu siebie.

Terapia poznawczo-behawioralna

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to skuteczna metoda leczenia lęków, depresji i innych zaburzeń psychicznych. Dowiedz się, jak działa, na czym polega i w jaki sposób pomaga zmieniać myśli oraz zachowania.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR) to praktyczne i krótkoterminowe podejście, które pomaga skupić się na zasobach i rozwiązaniach zamiast na problemach. Sprawdź, czy zadziała dla Ciebie.

Terapia systemowa

Terapia systemowa to podejście, które koncentruje się na relacjach i dynamice w rodzinie lub grupie. Dowiedz się, jak działa, komu może pomóc i w jaki sposób wpływa na poprawę komunikacji i rozwiązywanie konfliktów.

Terapia uzależnień

Terapia uzależnień to skuteczna pomoc dla osób zmagających się z nałogami, takimi jak alkoholizm, narkomania czy uzależnienie od hazardu. Dowiedz się, jakie metody są stosowane i jak przebiega proces zdrowienia

Terapia zaburzeń odżywiania

Terapia zaburzeń odżywiania pomaga osobom zmagającym się z anoreksją, bulimią i kompulsywnym objadaniem się. Dowiedz się, jakie metody leczenia są najskuteczniejsze i jak wspierać proces zdrowienia

Terapia akceptacji i zaangażowania

Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT) to nowoczesne podejście terapeutyczne, które pomaga radzić sobie z trudnymi emocjami, zwiększać odporność psychiczną i żyć zgodnie z własnymi wartościami. Dowiedz się, jak ten rodzaj terapii może pomóc.

Terapia Rodzinna FBT

Poznaj założenia Terapii Rodzinnej FBT. Sprawdź, jak ta metoda pomaga adolescentom z anoreksją i bulimią, angażując całą rodzinę w proces zdrowienia.

Terapia dialektyczno-behawioralna

Poznaj terapię dialektyczno-behawioralną (DBT) – nowoczesne podejście do leczenia BPD, depresji i uzależnień. Sprawdź, jak działa i dla kogo jest skuteczna.

Terapia ekspozycyjna

Poznaj przyczyny i rodzaje zaburzeń lękowych (F40–F48). Dowiedz się, jak działa terapia ekspozycyjna i komu pomaga. Sprawdź wskazania, efekty i statystyki.

Terapia interpersonalna

Poznaj terapię interpersonalną (IPT) – metodę leczenia depresji opartą na relacjach. Sprawdź wskazania, przebieg sesji i efekty potwierdzone badaniami.

Terapia pedagogiczna

Sprawdź, czym jest terapia pedagogiczna. Dowiedz się, komu pomaga, jak wygląda diagnoza i jak poprawia wyniki w nauce, motywację i samoocenę uczniów.