Depresja

Depresja to nie tylko chwilowy smutek czy przygnębienie, które mijają po trudnym dniu. To nie kiepskie samopoczucie. To nie "gorszy dzień". To gorszy tydzień, miesiąc, rok. Depresja to poważne zaburzenie psychiczne, które niczym chmura - może zasłonić jakiekolwiek słońce - odbierając radość życia i zdolność do normalnego funkcjonowania. W Polsce zmaga się z nią około 1,5 miliona osób, co stanowi niemal 4% populacji, jak wskazują badania EZOP II przeprowadzone w latach 2018-2021. Na świecie problem ten dotyka aż 280 osób, a Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) przewiduje, że do 2030 roku depresja stanie się najczęściej występującą chorobą w ogóle - bez rozróżnienia na choroby fizyczne czy psychiczne. To prawdziwa epidemia, choroba cywilizacyjna która może spotkać absolutnie każdego. W tym artykule przybliżymy istotę depresji, jej objawy, przyczyny, sposoby diagnozowania i leczenia, a także najnowsze odkrycia naukowe oraz prognozy na przyszłość.

Czym jest depresja? Obraz choroby

Wyobraź sobie ocean – czarny, głęboki, który zalewa każdy zakątek Twojego umysłu, topiąc wszelkie ślady nadziei.

Wyobraź sobie, że pływasz w oceanie i spadasz w głąb. Im głębiej, tym czarniej. Nicość zaczyna być dominująca i wkraca się w każdy zakątek Twojego umysłu. Zabierając uśmiech, motywację, nadzieję. Zostawiając obojętność, smutek, ból. Tak depresję opisują niektórzy chorzy. To zaburzenie nastroju, które charakteryzuje się długotrwałym obniżeniem samopoczucia, utratą zainteresowań i niemożnością odczuwania przyjemności, zwaną anhedonią. Nie jest to stan przejściowy. Objawy muszą utrzymywać się przez większość dnia, niemal codziennie, przez co najmniej dwa tygodnie, by można było mówić o epizodzie depresyjnym według klasyfikacji ICD-11.

Depresja dotyka ludzi w różnym wieku, choć najczęściej diagnozowana jest u osób między 20. a 40. rokiem życia, a także u seniorów. W Polsce dane Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) wskazują, że w 2023 roku świadczenia z rozpoznaniem depresji udzielono 809 tysiącom pacjentów, najczęściej w grupie wiekowej 65-74 lata. Co istotne, kobiety cierpią na to zaburzenie dwukrotnie częściej niż mężczyźni, chociaż może to wynikać z różnic kulturowych. W końcu mężczyznom nie wypada płakać...

Objawy – Jak rozpoznać depresję?

Depresja to nie tylko smutek. To cały zespół dolegliwości, które wpływają na ciało i umysł. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-11, obowiązująca od 2022 roku, wyróżnia dwa główne objawy: obniżony nastrój oraz utratę zainteresowania lub przyjemności z codziennych aktywności. Aby postawić diagnozę, musi występować co najmniej pięć z dziesięciu objawów przez minimum dwa tygodnie. Wśród nich znajdują się:

  • Poczucie bezwartościowości lub winy, które może przeradzać się w pesymistyczne, a czasem nawet urojenowe myśli o własnej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.
  • Zaburzenia snu – zarówno bezsenność, jak i nadmierna senność.
  • Zmiany apetytu, prowadzące do utraty lub przyrostu masy ciała.
  • Zmęczenie, brak energii, trudności z koncentracją.
  • Myśli o śmierci lub samobójstwie, które są szczególnie alarmujące i wymagają natychmiastowej interwencji.

Często depresja pozostaje niewidoczna dla otoczenia. Osoby chore mogą uśmiechać się, udając, że wszystko jest w porządku, podczas gdy w ich wnętrzu toczy się dramat. Warto więc zwracać uwagę na subtelne zmiany w zachowaniu bliskich – wycofanie się z kontaktów, brak zainteresowania pasjami czy ciągłe zmęczenie mogą być pierwszymi sygnałami.

Przyczyny – Dlaczego depresja się pojawia?

Depresja przypomina skomplikowaną układankę, w której każdy element – biologiczny, psychologiczny i społeczny – odgrywa swoją rolę. WHO podkreśla, że jest wynikiem złożonej interakcji tych czynników. Do najczęstszych przyczyn należą:

  • Czynniki genetyczne: Niedawne badania międzynarodowego zespołu naukowców zidentyfikowały ponad 300 genetycznych czynników ryzyka depresji, co potwierdza, że skłonność do niej może być dziedziczna,
  • Traumatyczne wydarzenia: Przemoc, strata bliskiej osoby czy inne trudne doświadczenia życiowe zwiększają ryzyko zachorowania,
  • Choroby somatyczne: Problemy zdrowotne, takie jak choroby autoimmunologiczne, mogą przyczyniać się do rozwoju depresji, co podkreśla potrzebę leczenia współistniejących schorzeń,
  • Stres i styl życia: Szybkie tempo życia, brak równowagi między pracą a odpoczynkiem czy presja społeczna to czynniki coraz częściej obserwowane wśród aktywnych zawodowo Polaków.

Diagnostyka – Jak rozpoznać chorobę?

Rozpoznanie depresji opiera się przede wszystkim na szczegółowym wywiadzie psychiatrycznym i badaniu klinicznym. Lekarz lub psychiatra ocenia nasilenie objawów – czy epizod jest łagodny, umiarkowany czy ciężki. W Polsce obowiązuje klasyfikacja ICD-11, która zastąpiła wcześniejszą ICD-10, wprowadzając bardziej precyzyjne kryteria diagnostyczne, takie jak konieczność występowania co najmniej pięciu objawów zamiast czterech.

Diagnostyka może obejmować także badania laboratoryjne, by wykluczyć inne przyczyny objawów, takie jak zaburzenia tarczycy czy infekcje. Ważne jest, by nie bagatelizować symptomów i szukać pomocy u specjalisty – w Polsce połowa osób z depresją nie zgłasza się po wsparcie, co opóźnia leczenie.

Wstępną samodiagnozę można przeprowadzić za pomocą testu BECKA.

Leczenie – Droga do odzyskania równowagi

Depresja jest chorobą, którą można skutecznie leczyć. Jak podkreśla prof. Piotr Gałecki, konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii, u 70-75% pacjentów możliwe jest znaczące złagodzenie objawów dzięki odpowiedniej terapii. Metody leczenia obejmują:

  • Farmakoterapia: Leki przeciwdepresyjne, takie jak sertralina, pomagają zmniejszyć objawy. W 2023 roku w Polsce refundowane leki tego typu wykupiło 1,7 miliona osób, co stanowi wzrost o 83% w porównaniu do 2013 roku,
  • Psychoterapia: Szczególnie polecana jest terapia poznawczo-behawioralna, która pomaga zmieniać negatywne schematy myślenia. Jest skuteczna zarówno w łagodzeniu objawów, jak i zapobieganiu nawrotom,
  • Nowoczesne metody: W przypadku depresji lekoopornej stosuje się innowacyjne podejścia, takie jak elektrowstrząsy, przezczaszkowa stymulacja mózgu czy esketamina donosowa.

Prof. Gałecki zaznacza:

„Pamiętajmy zawsze o tym, że do farmakoterapii powinna być dołączona psychoterapia. Bardzo ważne jest też leczenie chorób współistniejących”. 

Takie holistyczne podejście zwiększa szanse na powrót do zdrowia.

Najnowsze badania i trendy

Nauka nie stoi w miejscu. Badania z Uniwersytetu w Edynburgu wykazały, że depresja przyspiesza starzenie organizmu – u osób z historią tego zaburzenia schorzenia fizyczne rozwijają się o 30% szybciej, co zwiększa ryzyko chorób serca czy cukrzycy. Z kolei analiza genetyczna przeprowadzona na 5 milionach osób z 29 krajów pozwoliła zidentyfikować nowe czynniki ryzyka, co otwiera drogę do bardziej spersonalizowanego leczenia.

W Polsce obserwujemy niepokojący wzrost liczby młodych osób, w tym poniżej 18. roku życia, korzystających z leków przeciwdepresyjnych. Pandemia COVID-19 dodatkowo pogorszyła kondycję psychiczną społeczeństwa – aż 42% Polaków zauważyło u siebie pogorszenie samopoczucia w tym okresie.

Przyszłość – Co nas czeka?

Prognozy WHO są alarmujące – depresja ma szansę stać się dominującym problemem zdrowotnym na świecie do 2030 roku. W Polsce rośnie świadomość społeczna dzięki inicjatywom takim jak Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją, obchodzony 23 lutego, który ma na celu edukację i zachęcanie do szukania pomocy. Eksperci podkreślają potrzebę zintegrowanego podejścia do leczenia, łączącego opiekę psychiczną i fizyczną.

Poniżej przedstawiamy tabelę porównującą dane dotyczące depresji w Polsce i na świecie:

Kategoria Polska Świat
Liczba chorych 1,5 mln (ok. 4% populacji) 280 mln (3,8% populacji)
Najczęściej dotknięta grupa wiekowa 65-74 lata Dorośli i seniorzy
Wzrost sprzedaży leków +83% od 2013 r. Dane niedostępne

Apel do bliskich i pacjentów

Jeśli zauważasz u siebie lub u kogoś z otoczenia objawy depresji, nie zwlekaj. Choroba ta nie jest oznaką słabości, lecz stanem, który wymaga wsparcia i profesjonalnej pomocy. W Polsce dostępnych jest wiele form pomocy – od poradni psychologicznych po podstawową opiekę zdrowotną. Pamiętaj, że depresja to nie wyrok. To walka, którą można wygrać, krok po kroku, z odpowiednim wsparciem.

Niech ten artykuł będzie przypomnieniem, że w ciemności depresji zawsze istnieje możliwość odnalezienia światła. Szukaj pomocy, rozmawiaj z bliskimi, a przede wszystkim – nie bój się prosić o wsparcie.

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej. Diagnozę i leczenie depresji zawsze powinien prowadzić wykwalifikowany specjalista.

 

Bibliografia:

  • Rzecznik Praw Pacjenta. (2023, 23 lutego). Zanurzeni w ciemności: Zrozumienie istoty i przyczyn depresji (Immersed in Darkness: Understanding the Nature and Causes of Depression). Dostęp online: https://www.gov.pl/
  • Medycyna Praktyczna. (2023). ICD-11: Zaburzenia nastroju, lękowe związane ze strachem i OCD w świetle najnowszej klasyfikacji (ICD-11: Mood Disorders, Anxiety Related to Fear, and OCD in Light of the Latest Classification). Dostęp online: https://www.mp.pl/
  • eZdrowie.gov.pl. (2024). NFZ o zdrowiu: Depresja (NFZ on Health: Depression). Dostęp online: https://ezdrowie.gov.pl/
  • Medycyna Praktyczna. (2023). Depresja (Depression). Dostęp online: https://www.mp.pl/
  • Wikipedia. (2025). Zaburzenia depresyjne (Depressive Disorders). Dostęp online: https://pl.wikipedia.org/