logo
  • Kontakt

    • Anoreksja

    Anoreksja (anorexia nervosa), czyli jadłowstręt psychiczny, to choroba pełna paradoksów. Choć jej nazwa sugeruje niechęć do jedzenia, w rzeczywistości umysł osoby chorej jest nim nieustannie zaabsorbowany. To podstępne zaburzenie, które pod płaszczem dążenia do idealnej sylwetki i zdrowia, prowadzi do wyniszczenia organizmu i psychiki. Jest niczym Syreni śpiew – wabi obietnicą kontroli i doskonałości, by ostatecznie wciągnąć w wir cierpienia.

    Statystyki są alarmujące. Zgodnie z raportem „Zaburzenia odżywiania w Polsce: skala problemu i perspektywy na przyszłość” z 2025 roku, niemal co czwarty Polak nie ma świadomości istnienia takich chorób jak anoreksja. Jednocześnie aż 87% badanych uważa, że społeczeństwo potrzebuje rzetelnej edukacji na ten temat. Ten artykuł jest odpowiedzią na tę potrzebę – to kompendium wiedzy dla osób, które czują, że tracą kontrolę nad odżywianiem, oraz dla ich rodzin i bliskich, którzy bezradnie obserwują zmagania ukochanej osoby.

    Czym jest anoreksja? Historia i definicja

    Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) to zaburzenie charakteryzujące się celowym ograniczaniem przyjmowania pokarmu, co prowadzi do drastycznie niskiej masy ciała. Temu procesowi towarzyszy irracjonalny, wszechogarniający lęk przed przytyciem oraz głęboko zaburzony obraz własnego ciała. Osoba chora, patrząc w lustro, nie widzi wychudzonego odbicia, lecz wciąż niedoskonałą sylwetkę wymagającą dalszej "poprawy".

    Profesor Arthur Crisp, który poświęcił 35 lat na badanie tego zaburzenia, opisał anoreksję jako objaw „wyrzeczenia na tle lękowym”. To trafne ujęcie, ponieważ choroba często staje się dla pacjenta jedynym znanym sposobem na radzenie sobie z trudnymi emocjami, lękiem i poczuciem braku kontroli nad własnym życiem. Kontrola nad talerzem daje iluzoryczne poczucie panowania nad chaosem wewnętrznego świata.

    Epidemiologia – skala problemu w Polsce i Europie

    Anoreksja nie jest jedynie problemem nastolatek zafascynowanych modą, jak głosi obiegowa (krzywdząca) opinia. To poważna choroba dotykająca różne grupy społeczne. Szacuje się, że w Polsce na anoreksję cierpi około 1,5% populacji. W grupie dziewcząt poniżej 18. roku życia wskaźnik ten waha się od 0,8% do 1,8%. Co więcej, coraz częściej diagnozuje się tzw. atypową anoreksję, gdzie pacjent spełnia wszystkie kryteria psychologiczne choroby, ale jego waga mieści się w normie lub jest nieznacznie poniżej niej.

    „Anoreksja i bulimia to najczęstsze zaburzenia odżywiania, które dotykają głównie kobiet, choć liczba przypadków wśród mężczyzn również rośnie. Choroby zazwyczaj pojawiają się przed 20. rokiem życia, ale niepokojąco obniża się wiek, w którym występują pierwsze objawy” – podkreśla dr n. med. Katarzyna Weterle-Smolińska, psychiatra

    Globalne trendy, takie jak pandemia COVID-19, dodatkowo zaostrzyły problem. Izolacja, wzmożony stres i większy nacisk na wygląd w mediach społecznościowych przyczyniły się do wzrostu liczby hospitalizacji z powodu zaburzeń odżywiania, zwłaszcza wśród młodzieży.

    Objawy anoreksji – dyskretne sygnały i jawne dowody

    Anoreksja rozwija się podstępnie. Początkowo może wyglądać jak niewinna dbałość o dietę i sylwetkę. Z czasem jednak sygnały stają się coraz bardziej oczywiste. Poniższa tabela systematyzuje objawy w trzech obszarach.

    Obszar Objawy psychologiczne i behawioralne Objawy fizyczne (somatyczne)
    Relacja z jedzeniem - Obsesyjne liczenie kalorii.
    - Eliminowanie całych grup produktów (np. tłuszcze, węglowodany).
    - Rytuały podczas jedzenia (np. krojenie na małe kawałki, jedzenie w określonej kolejności).
    - Unikanie wspólnych posiłków.    		 - Drastyczny spadek masy ciała (BMI < 17,5).
    - Bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia.
    - Problemy z zębami (erozja szkliwa od wymiotów).
    Relacja z ciałem - Intensywny, paniczny lęk przed przytyciem.
    - Zaburzony obraz ciała (postrzeganie siebie jako osoby z nadwagą mimo wychudzenia).
    - Kompulsywne, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne.
    - Noszenie luźnych ubrań w celu ukrycia sylwetki.    		 - Zatrzymanie miesiączki (amenorrhea) lub nieregularne cykle.
    - Wychłodzenie organizmu, ciągłe uczucie zimna.
    - Pojawienie się na ciele meszku (lanugo).
    - Sucha, szara skóra; łamliwe paznokcie i włosy.
    Funkcjonowanie ogólne - Wahania nastroju, drażliwość, stany depresyjne.
    - Izolacja społeczna, wycofywanie się z relacji.
    - Problemy z koncentracją i pamięcią.
    - Perfekcjonizm i wysokie wymagania wobec siebie.    		 - Omdlenia, zawroty głowy, niskie ciśnienie.
    - Zaburzenia rytmu serca (bradykardia, arytmie), które mogą prowadzić do nagłego zatrzymania krążenia.
    - Niedokrwistość, zaburzenia elektrolitowe.
    - Osłabienie mięśni, osteoporoza.

    Przyczyny – sieć powiązanych czynników

    Anoreksja nie jest chorobą jednego powodu, lecz skomplikowaną siecią powiązanych ze sobą nici biologicznych, psychologicznych, rodzinnych i społeczno-kulturowych. Podobnie jak w delikatnej pajęczynie, pociągnięcie za jedną nić wprawia w ruch całą konstrukcję.

    • Czynniki biologiczne: Predyspozycje genetyczne, zaburzenia w funkcjonowaniu neuroprzekaźników (m.in. serotoniny i dopaminy) odpowiedzialnych za nastrój i apetyt.
    • Czynniki psychologiczne: Perfekcjonizm, niska samoocena, potrzeba kontroli, trudności w wyrażaniu emocji i radzeniu sobie ze stresem.
    • Czynniki rodzinne: Nadopiekuńczość lub nadmierny krytycyzm ze strony rodziny, wysokie oczekiwania, brak poczucia autonomii, konflikty.
    • Czynniki społeczno-kulturowe: Wszechobecna presja na szczupłość, promowany w mediach nierealistyczny kanon piękna, kult ciała i diety.

    Leczenie anoreksji – wielowymiarowa droga do zdrowia

    Leczenie anoreksji to proces długotrwały i często wymagający zaangażowania zespołu specjalistów: psychiatry, psychoterapeuty, dietetyka i lekarza internisty lub pediatry. Terapia powinna trwać minimum rok, a często zajmuje nawet kilka lat. Nie istnieje jedna cudowna metoda; leczenie przypomina raczej szycie garnituru na miarę – musi być idealnie dopasowane do pacjenta.

    Proces leczenia można podzielić na etapy:

    • Etap I: Stabilizacja stanu somatycznego i ratowanie życia. Na tym etapie celem nadrzędnym jest przywrócenie prawidłowej masy ciała i wyrównanie niedoborów. Logika jest prosta: wygłodzony mózg nie jest w stanie efektywnie pracować nad problemami psychicznymi. Dieta jest wprowadzana stopniowo, zaczynając od ok. 1200–1500 kcal, a następnie systematycznie zwiększana do nawet 3000 kcal dziennie. W przypadkach zagrożenia życia konieczna jest hospitalizacja i żywienie przez sondę.
    • Etap II: Psychoterapia i praca nad mechanizmami choroby. Gdy stan fizyczny pacjenta jest stabilny, rozpoczyna się intensywna praca psychoterapeutyczna. Jej celem jest zmiana myślenia o sobie, swoim ciele i jedzeniu, a także nauka zdrowych sposobów radzenia sobie z emocjami. Skuteczne są różne nurty, m.in. terapia poznawczo-behawioralna (CBT) oraz, zwłaszcza u młodzieży, terapia rodzinna (FBT), która angażuje bliskich w proces zdrowienia.
    • Etap III: Utrwalanie zmian i profilaktyka nawrotów. Zdrowienie z anoreksji nie kończy się z chwilą osiągnięcia prawidłowej wagi. To moment, w którym pacjent uczy się żyć na nowo – budować zdrowe relacje, czerpać radość z życia i radzić sobie z wyzwaniami bez uciekania w chorobę.

    Jak zauważa Małgorzata Starzomska, „programy terapeutyczne, które skupiają się tylko na problemie odchudzania (...), bez analizy wymagań żywieniowych, behawioralnych czy poznawczych deficytów nie są rekomendowane jako odpowiednie na początku leczenia anoreksji”. To podkreśla, jak fundamentalne jest holistyczne podejście.

    Prognozy i przyszłość badań

    Droga do wyzdrowienia z anoreksji bywa długa i wyboista, a ryzyko nawrotów jest wysokie. Jednak pełne wyzdrowienie jest możliwe. Badania naukowe stale poszerzają naszą wiedzę, co pozwala na tworzenie coraz skuteczniejszych metod leczenia. Rośnie świadomość znaczenia wczesnej interwencji oraz roli, jaką w procesie leczenia odgrywa wsparcie rodziny i bliskich.

    Jeśli ten tekst opisuje Ciebie lub kogoś, na kim Ci zależy, pamiętaj – proszenie o pomoc nie jest oznaką słabości, lecz pierwszym, odważnym krokiem na drodze do odzyskania zdrowia i życia.

    Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej. Diagnozę i leczenie Anoreksji zawsze powinien prowadzić wykwalifikowany specjalista.

    Bibliografia:

    Inne choroby:

    Kryzys w Związku

    Problemy Interpersonalne

    Walka ze Stresem

    Zaburzenia Snu

    Urojenia

    Ataki Paniki

    Fobie

    Zaburzenia Obsesyjno-Kompulsyjne