Dogoterapia to jedna z najbardziej dynamicznie rozwijających się form terapii wspomagającej. Metoda ta wykorzystuje wyjątkową więź między człowiekiem a psem, przynosząc wymierne korzyści osobom w każdym wieku. Kontakt z odpowiednio przygotowanymi psami wspiera proces rehabilitacji, leczenia oraz rozwoju psychicznego, emocjonalnego i fizycznego. Współczesne badania potwierdzają skuteczność dogoterapii, a w Polsce zawód kynoterapeuty został oficjalnie wpisany do rejestru zawodów w 2007 roku.
Czym jest dogoterapia?
Dogoterapia, znana też jako kynoterapia, to profesjonalna forma interwencji terapeutycznej. Opiera się na współpracy terapeuty, specjalnie wyszkolonego psa oraz pacjenta. To nie jest zwykły kontakt ze zwierzęciem, lecz przemyślany proces terapeutyczny, prowadzony zgodnie ze ściśle określonym scenariuszem.
Dogoterapia to metoda wzmacniająca efektywność rozwoju osobowości, edukacji i rehabilitacji, w której odpowiednio przygotowany pies działa jako motywator, a terapię prowadzi wykwalifikowany terapeuta.
Główne formy dogoterapii:
- Animal-Assisted Activities (AAA) – spontaniczne, grupowe spotkania o charakterze rekreacyjnym;
- Animal-Assisted Education (AAE) – zajęcia edukacyjne wspomagające nauczanie;
- Animal-Assisted Therapy (AAT) – terapia z jasno określonym celem terapeutycznym i ściśle zaplanowanymi działaniami.
Historia dogoterapii – co warto wiedzieć?
Dogoterapia ma swoje korzenie w XVIII wieku, kiedy w Anglii wykorzystywano kontakt z małymi zwierzętami w opiece nad osobami chorymi psychicznie.
Zwrotnym momentem dla współczesnej dogoterapii było badanie przeprowadzone przez Borisa Levinsona w 1958 roku. Psychiatrze dziecięcemu udało się przełamać barierę komunikacyjną u dziecka z autyzmem właśnie dzięki obecności psa na sesji terapeutycznej. Swoje przełomowe obserwacje Levinson opublikował w artykule „Pies jako współterapeuta” w 1962 roku.
W Polsce początki dogoterapii sięgają 1987 roku, kiedy Maria Czerwińska zauważyła pozytywny wpływ psów zaprzęgowych na dzieci niewidome. Od 2006 roku działa Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne, które prowadzi standaryzację i certyfikację tej formy terapii.
Dla kogo jest dogoterapia?
Dogoterapia znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu i rehabilitacji różnych grup pacjentów, wspierając zarówno rozwój dzieci, jak i starszych osób.
Zaburzenia neurorozwojowe
Jest szczególnie skuteczna jako wsparcie przy takich zaburzeniach, jak spektrum autyzmu, zespół Downa, zespół Aspergera, zespół Williamsa czy niepełnosprawność intelektualna.
Schorzenia neuropsychiatryczne
Dogoterapia sprawdza się również w pracy z osobami zmagającymi się ze schizofrenią, zaburzeniami lękowymi i depresyjnymi, ADHD czy zespołem stresu pourazowego (PTSD). Badania wykazały, że regularne sesje z udziałem psów przynoszą poprawę objawów zarówno psychicznych, jak i ogólnych.
Schorzenia neurologiczne
Dogoterapia bywa stosowana u pacjentów z chorobą Alzheimera, porażeniem mózgowym, uszkodzeniami wzroku lub słuchu oraz zaburzeniami koordynacji ruchowej.
Statystyki wskazują, że dogoterapia potrafi istotnie poprawić funkcjonowanie codzienne osób z przewlekłą schizofrenią, a także ułatwić rehabilitację pacjentów neurologicznych.
Przeciwwskazania do dogoterapii
Obejmują alergię na sierść psów, strach przed psami (kynofobia), otwarte rany, aktywne choroby infekcyjne, obecność pasożytów oraz podwyższoną temperaturę ciała.
W niektórych przypadkach należy zachować szczególną ostrożność – dotyczy to m.in. ciężkich zaburzeń odporności, agresywnych zachowań pacjenta, chorób skóry czy braku zgody pacjenta lub opiekuna.
Jak przebiega sesja dogoterapii?
Dogoterapia to terapia zaplanowana i dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta. Zazwyczaj sesje trwają 30–60 minut i wykorzystują różnorodne techniki.
Podczas zajęć uczestnicy mogą głaskać psa, przytulać go, karmić, prowadzić na smyczy oraz ćwiczyć podstawowe komendy i gry z akcesoriami.
W ramach zaawansowanej pracy dogoterapeuta stosuje ćwiczenia rozwijające motorykę, koordynację ruchową, percepcję wzrokowo-ruchową, funkcje poznawcze, a także ćwiczenia oddechowe, relaksacyjne oraz zabawy słowne i logopedyczne.
Jakie efekty daje dogoterapia?
Dogoterapia przynosi wymierne efekty w wielu dziedzinach. Regularne zajęcia przekładają się na poprawę zdrowia psychicznego, fizycznego i społecznego.
Efekty psychologiczne
Redukcja poziomu lęku o 15–25%, poprawa nastroju, zwiększenie motywacji do działania, wzmocnienie poczucia własnej wartości – to tylko niektóre pozytywne zmiany obserwowane u osób korzystających z dogoterapii.
Efekty fizjologiczne
Praca z psem wpływa na obniżenie ciśnienia tętniczego, zmniejszenie tętna, ograniczenie poziomu kortyzolu i pobudzenie wydzielania oksytocyny, która odpowiada za pozytywne emocje.
Efekty społeczne
Kontakt ze zwierzęciem poprawia umiejętności komunikacyjne, ułatwia nawiązywanie kontaktów z innymi, rozwija empatię i odpowiedzialność oraz zachęca do aktywności społecznej.
W badaniach prowadzonych w różnych ośrodkach terapeutycznych zaobserwowano, że już 10-minutowa sesja z psem terapeutycznym może znacząco zmniejszyć poziom bólu u co trzeciego pacjenta, podczas gdy bez dogoterapii taki efekt pojawia się jedynie wśród 4% osób.
Psy terapeutyczne do dogoterapii – wymagania i szkolenie
Dogoterapia opiera się na pracy z odpowiednio wybranymi i przeszkolonymi psami. Nie każdy pies nadaje się do tej roli.
Pies terapeutyczny powinien wyróżniać się łagodnością, zrównoważeniem, otwartością na kontakt z obcymi, odpornością na hałas, cierpliwością oraz chęcią współpracy z człowiekiem.
Psy przechodzą specjalne egzaminy, przyznawane są im certyfikaty wyróżniające trzy poziomy:
- K-A (Pies Pierwszego Kontaktu) – podstawowy;
- K-I (Klasa Pierwsza) – średnio zaawansowany;
- K-II (Klasa Druga) – zaawansowany.
Każda certyfikacja jest ważna przez 12 miesięcy. Chociaż dogoterapia nie jest zarezerwowana dla żadnej konkretnej rasy, w praktyce najczęściej pracują w niej golden retrievery, labradory, beagle, nowofundlandy oraz cavalier king charles spaniele – to rasy znane z łagodnego usposobienia i wysokiej cierpliwości.
Najnowsze badania i trendy w dogoterapii
Badania prowadzone na świecie pokazują, że dogoterapia odnosi największy sukces u osób z zaburzeniami spektrum autyzmu oraz zespołem stresu pourazowego. Naukowcy coraz częściej analizują także neurobiologiczne mechanizmy działania dogoterapii.
W ostatnich latach dogoterapia jest testowana również w formach, takich jak:
- wykorzystanie robotów w kształcie psów (np. AIBO) w terapii osób z zaburzeniami psychicznymi;
- wsparcie w instytucjach sądowych dla dzieci świadków;
- programy resocjalizacyjne w więzieniach.
Przyszłość dogoterapii to dalsza profesjonalizacja, standaryzacja metod i protokołów, poszerzanie zastosowań klinicznych oraz integracja z nowymi technologiami i odkryciami neurobiologicznymi.
Dogoterapia a klasyfikacja ICD-11
W klasyfikacji ICD-11 dogoterapia wspiera leczenie i rehabilitację zaburzeń oznaczonych następującymi kodami:
- 6A02–6A05 – Zaburzenia ze spektrum autyzmu;
- 6A40–6A4Z – Zaburzenia lękowe;
- 6A60–6A6Z – Zaburzenia związane ze stresem;
- 6D80–6D8Z – Zaburzenia neurokognitywne.
Czy dogoterapia może zastąpić tradycyjne leczenie?
Dogoterapia nie zastępuje konwencjonalnego leczenia, jest natomiast jego uzupełnieniem. Ekspertka Tatiana Nassif podkreśla: „Efekty terapii z reguły widoczne są już po dwóch, trzech tygodniach prowadzenia zajęć, jednak proces ten wymaga czasu i uwagi zarówno ze strony rodziców, jak i terapeuty”.
W Polsce szacuje się, że regularnie z dogoterapii korzysta około 800 osób, najczęściej zmagających się z nerwicami, schizofrenią, porażeniem oraz osoby niewidome.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej. Diagnozę i leczenie zawsze powinien prowadzić wykwalifikowany specjalista.
Bibliografia
- American Psychological Association. Animal-assisted therapy research database. Dostęp online: https://www.apa.org/
- Marcus, D.A. et al. (2012). Animal-assisted therapy at an outpatient pain management clinic. Pain Medicine. Dostęp online: https://onlinelibrary.wiley.com
- Chen, L. et al. (2021). Dog-assisted therapy for chronic schizophrenia patients. Journal of Psychiatric Research. Dostęp online: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Czy dogoterapia jest skuteczna? Dostęp online: https://www.national-geographic.pl/
.jpg)