Bigoreksja, określana również mianem dysmorfii mięśniowej, to zaburzenie psychiczne, które prowadzi do zniekształconego postrzegania własnej sylwetki. Osoba chora, mimo wyraźnie rozwiniętej muskulatury, nieustannie uważa, że jej ciało jest niewystarczająco umięśnione. Prowadzi to do obsesyjnego treningu, restrykcyjnych diet oraz często sięgania po środki anaboliczne.
Problem ten dotyka głównie młodych mężczyzn i w coraz większym stopniu stanowi wyzwanie zdrowia publicznego. Według badań międzynarodowych rozpowszechnienie dysmorfii mięśniowej wśród regularnie ćwiczących mężczyzn może wynosić od 2 do 10%, a część z tych osób doświadcza poważnych komplikacji zdrowotnych i psychicznych.
Co powoduje bigoreksję?
Rozwój bigoreksji jest związany z wieloma czynnikami, które łączą się w złożony obraz psychologiczno-społeczny. Specjaliści podkreślają, że istotną rolę odgrywają doświadczenia w okresie dorastania, kiedy kształtuje się obraz własnego ciała. Presja środowisk sportowych, mediów społecznościowych i marketingu fitnessu sprawia, że coraz więcej młodych mężczyzn czuje się zobowiązanych do osiągnięcia „idealnej” sylwetki.
Pacjenci z dysmorfią mięśniową spędzają więcej czasu na myśleniu o swoich mięśniach niż na czymkolwiek innym, a ich życie towarzyskie i zawodowe często zostaje podporządkowane tej obsesji.
Do głównych przyczyn zalicza się:
- niską samoocenę i poczucie niedopasowania społecznego;
- wpływ kultury wizualnej, szczególnie mediów społecznościowych prezentujących nienaturalnie wyrzeźbione sylwetki;
- perfekcjonizm i brak elastyczności w podejściu do treningu oraz diety;
- używanie aktywności fizycznej jako sposobu regulacji emocji i radzenia sobie ze stresem;
- [Unverified] potencjalne uwarunkowania biologiczne, np. zaburzenia neurochemiczne związane z układem serotoninergicznym.
Jak diagnozować bigoreksję?
Rozpoznanie bigoreksji jest wyzwaniem, ponieważ osoby cierpiące rzadko zgłaszają się do specjalisty. Częściej trafiają do lekarza z powodu powikłań somatycznych wynikających z używania sterydów anabolicznych lub kontuzji przeciążeniowych. Kluczowe znaczenie ma wywiad psychiatryczny oraz zastosowanie narzędzi oceny psychologicznej.
Według Światowej Organizacji Zdrowia dysmorfia mięśniowa może być klasyfikowana w ramach zaburzeń dysmorficznych ciała.
Najbardziej niepokojącym elementem jest nie tylko obsesja na punkcie mięśni, lecz także cierpienie psychiczne, które zaburza codzienne funkcjonowanie i relacje społeczne.
W procesie diagnostycznym specjaliści oceniają m.in. stopień poświęcenia czasu na treningi, poziom niezadowolenia z sylwetki oraz wpływ zaburzenia na życie zawodowe i społeczne pacjenta.
Jakie są objawy bigoreksji?
Bigoreksja objawia się poprzez szereg zachowań, które znacząco odbiegają od zdrowego podejścia do aktywności fizycznej. Chorzy często spędzają wiele godzin dziennie na treningu i rygorystycznie planują dietę. Każde odstępstwo od ustalonego schematu może wywołać u nich poczucie winy i lęk.
Najczęstsze objawy to:
- obsesyjne oglądanie sylwetki w lustrze lub całkowite unikanie jej oceny;
- ścisła dieta skoncentrowana na wysokim spożyciu białka i eliminacji tłuszczu;
- intensywne ćwiczenia pomimo kontuzji czy choroby;
- stosowanie suplementów i sterydów anabolicznych;
- rezygnacja z życia towarzyskiego na rzecz treningu;
- objawy psychiczne, takie jak chroniczne niezadowolenie, lęk, depresja i w skrajnych przypadkach myśli samobójcze.
Jak leczy się bigoreksję?
Leczenie wymaga podejścia interdyscyplinarnego. Najważniejszą metodą jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, która pomaga pacjentowi zmienić zniekształcony obraz własnego ciała i nauczyć się bardziej elastycznych strategii funkcjonowania. Terapia ukierunkowana jest także na poprawę samooceny i rozwój umiejętności radzenia sobie ze stresem.
Pacjenci z bigoreksją często czują się uwięzieni w błędnym kole – im więcej ćwiczą, tym bardziej są niezadowoleni ze swojego wyglądu. Psychoterapia daje im narzędzia do przerwania tego cyklu.
W przypadku współwystępowania depresji czy zaburzeń lękowych stosuje się farmakoterapię, głównie selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Ważne jest również wsparcie rodziny i bliskich, którzy często nie rozumieją powagi problemu. Programy edukacyjne i grupy wsparcia umożliwiają pacjentom budowanie zdrowszego obrazu siebie i relacji z otoczeniem.
Jakie są statystyki bigoreksji?
Badania międzynarodowe wskazują, że rozpowszechnienie dysmorfii mięśniowej wśród mężczyzn regularnie ćwiczących na siłowni mieści się w granicach od 2 do 10%. Murray i współpracownicy (2016) wykazali, że w niektórych grupach kulturystów odsetek ten jest jeszcze wyższy.
Choć w Polsce brak oficjalnych danych epidemiologicznych, należy przypuszczać, że trend rosnącej popularności fitnessu i kulturystyki wiąże się także ze wzrostem liczby przypadków bigoreksji.
Jakie działania profilaktyczne można podjąć?
Profilaktyka bigoreksji powinna obejmować szerokie działania edukacyjne. W klubach sportowych i szkołach należy promować zdrowy i realistyczny obraz ciała, a trenerzy powinni być szkoleni w zakresie wczesnego rozpoznawania symptomów. Niezwykle istotne jest przeciwdziałanie presji mediów społecznościowych i reklam, które kreują nierealistyczne wzorce sylwetki. Programy wsparcia psychologicznego skierowane do osób intensywnie ćwiczących mogą pomóc zapobiegać rozwojowi choroby.
Podsumowanie
Bigoreksja to złożone zaburzenie psychiczne, które powoduje ogromne cierpienie i prowadzi do destrukcyjnych zachowań. Charakteryzuje się zniekształconym obrazem ciała, nadmiernym treningiem i obsesją na punkcie umięśnienia. Jej konsekwencje obejmują zarówno problemy psychiczne, jak i zdrowotne, wynikające ze stosowania sterydów czy kontuzji. Leczenie opiera się na psychoterapii, psychoedukacji i, w razie potrzeby, farmakoterapii.
W obliczu braku oficjalnych danych epidemiologicznych w Polsce należy korzystać z doświadczeń międzynarodowych i wdrażać programy profilaktyczne, które mogą uchronić młodych mężczyzn przed wejściem w błędne koło obsesji na punkcie sylwetki.
Bibliografia
- Pope H.G., Phillips K.A., Olivardia R. The Adonis Complex: The Secret Crisis of Male Body Obsession. New York: Free Press, 2000. URL: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
- Murray S.B., Griffiths S., Mond J.M., Touyz S. The Prevalence and Impact of Muscle Dysmorphia: A Systematic Review. Clinical Psychology Review. 2016;47:34–45. URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- Phillips K.A. Body Dysmorphic Disorder: Advances in Research and Clinical Practice. Oxford University Press, 2017. URL: https://global.oup.com/