Metoda 3i (intensywna, indywidualna, interaktywna) to podejście terapeutyczne opracowane we Francji w 2004 roku przez Catherine de La Presle, mające na celu wspieranie dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ang. Autism Spectrum Disorder; łac. Trastornum Spectrum Autisticum). Terapia opiera się na codziennej, długotrwałej zabawie prowadzonej przez wolontariuszy, dostosowanej do indywidualnych potrzeb każdego dziecka. Badania dwuletnie wykazały istotne zmniejszenie nasilenia objawów ASD, wraz z poprawą umiejętności komunikacyjnych i społecznych.
W Polsce metoda 3i funkcjonuje od 2010 roku m.in. w Maltańskim Centrum Pomocy Niepełnosprawnym Dzieciom i Ich Rodzinom w Krakowie. Wskazana jest szczególnie u dzieci z umiarkowanym i ciężkim stopniem zaburzeń, zwłaszcza gdy inne terapie przynoszą ograniczone efekty.
Co powoduje zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD)?
Zaburzenia ze spektrum autyzmu to złożone, wieloczynnikowe schorzenia neuro-rozwinięciowe. Przyczyny tej choroby wciąż są intensywnie badane, a najnowsze odkrycia wskazują na współistnienie czynników zarówno genetycznych, jak i środowiskowych.
Czynniki genetyczne i neurobiologiczne
Obecność pewnych zmian genetycznych, dziedziczenie określonych wariantów genów odpowiadających za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego oraz zaburzenia plastyczności synaptycznej są coraz częściej wskazywane jako istotne mechanizmy wpływające na rozwój ASD. Jednocześnie współczesna nauka zwraca uwagę na zaburzenia immunologiczne oraz metabolizmu, które mogą zwiększać podatność dziecka na zaburzenia spektrum autystycznego.
Czynniki środowiskowe
Do potencjalnych czynników środowiskowych zaliczamy wpływ środowiska prenatalnego — w szczególności infekcje, przyjmowanie niektórych leków czy trudności okołoporodowe. Wciąż trwają badania nad ich znaczeniem, jednak nie ma jednego czynnika, który wykluczałby pozostałe i w pełni tłumaczyłby mechanizm powstawania ASD.
Objawy zaburzeń spektrum autystycznego są opisane w międzynarodowej klasyfikacji ICD-10 (F84) oraz ICD-11 (6A02).
Jak diagnozuje się zaburzenia ze spektrum autyzmu?
Proces diagnostyczny w przypadku ASD jest wieloetapowy i wymaga zaangażowania zespołu specjalistów.
Diagnostyka zaczyna się od szczegółowej obserwacji zachowań społecznych i komunikacyjnych: stosuje się narzędzia takie jak ADOS-2, pozwalające na ocenę jakościową oraz ilościową symptomatologii autyzmu. Wywiad z rodzicami (np. ADI-R) staje się kolejnym ważnym elementem, umożliwiającym zobiektywizowanie zgłaszanych przez otoczenie obserwacji.
Dodatkowo stosuje się skalę CARS-2 do oceny globalnego stopnia trudności oraz odrębne narzędzia do oceny rozwoju mowy, kompetencji poznawczych i funkcjonowania społecznego.
W Polsce diagnostyka ASD prowadzona jest zarówno w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, jak i w specjalistycznych klinikach psychiatrii dzieci i młodzieży. Często wymaga to współpracy psychologa, pedagoga, neurologa, a także terapeuty integracji sensorycznej.
Jakie są objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu?
Zaburzenia ze spektrum autyzmu objawiają się w niezwykle zróżnicowany sposób, jednak najczęściej można zaobserwować kilka charakterystycznych cech.
Typowe symptomy ASD:
- trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji społecznych;
- powtarzalne i stereotypowe zachowania;
- zawężone zainteresowania, często nieadekwatne do wieku;
- zaburzenia mowy i komunikacji niewerbalnej;
- nad- lub niedowrażliwość na bodźce sensoryczne.
Nasilenie oraz obecność poszczególnych objawów zależy od indywidualnych cech dziecka oraz towarzyszących zaburzeń współistniejących.
Na czym polega terapia metodą 3i?
Terapia metodą 3i to intensywny program nastawiony na wspieranie spontanicznego rozwoju poprzez indywidualną i długotrwałą zabawę prowadzoną w komfortowych, bezpiecznych warunkach.
Główne założenia metody:
- terapia prowadzona jest intensywnie – 40 godzin tygodniowo, bez względu na weekendy i wakacje;
- zajęcia odbywają się w środowisku domowym lub specjalistycznym ośrodku;
- w terapię zaangażowana jest grupa 20–30 wolontariuszy, którzy na zmianę prowadzą indywidualne sesje zabawowe;
- scenariusze sesji dostosowywane są do bieżących możliwości i potrzeb dziecka.
Inne formy wsparcia osób ze spektrum autystycznym
Podczas sesji koncentruje się na prostych rytuałach i powtarzalnych czynnościach, stopniowo wprowadzając gry wymagające komunikacji — od układania klocków, przez zabawy ruchowe, po stymulację kontaktu wzrokowego. Zabawy sensoryczne pozwalają natomiast zmniejszać nadwrażliwości lub kształtować nowe umiejętności.
Po każdej sesji terapeuta-superwizor analizuje postępy, a w razie potrzeby modyfikuje działania. Tak indywidualizowane podejście jest jednym z głównych atutów tej metody.
Jakie efekty daje metoda 3i?
Efektywność metody 3i oceniana jest na podstawie rzetelnych badań, które analizują zmiany zachodzące w funkcjonowaniu dziecka na przestrzeni kilku lat terapii.
| Obszar oceny | Początek terapii | Po 24 miesiącach |
|---|---|---|
| Średni wiek rozwojowy (miesiące) | 19,5 | 36,8 |
| ADOS-2 – nasilenie objawów ASD | wysoki | średni |
| CARS-2 – ocena funkcjonowania | 42,3 punktu | 33,7 punktu |
| umiejętność nawiązywania kontaktu | minimalna | poprawiona |
| rozwój mowy (dwu- i trzywyrazowe zwroty) | nieobecny | obecny |
Wyniki badań po dwóch latach prowadzenia terapii pokazują wyraźny wzrost wieku rozwojowego dzieci, zmniejszenie nasilenia objawów ASD, poprawę umiejętności społecznych oraz pojawienie się komunikacji werbalnej, czego nie zaobserwowano w grupach kontrolnych prowadzonych wyłącznie terapią behawioralną.
Po 24 miesiącach odsetek dzieci spełniających kryteria umiarkowanego lub ciężkiego ASD zmniejszył się o około 35%.
Kiedy warto zastosować metodę 3i u dziecka z autyzmem?
Wybór metody terapeutycznej powinien być uzależniony od stopnia nasilenia objawów, indywidualnej sytuacji rodzinnej oraz wcześniejszych doświadczeń terapeutycznych dziecka.
Wskazania do zastosowania 3i
- umiarkowany i ciężki stopień autyzmu;
- brak oczekiwanych efektów po terapii behawioralnej (ABA, TEACCH);
- potrzeba wzmocnienia spontanicznej komunikacji;
- wysoka motywacja rodziny do codziennego zaangażowania w terapię.
Jak podkreśla dr Piotr Ozaist, psychoterapeuta z Krakowa: „Terapia 3i pozwala dziecku wyzwolić naturalną chęć do kontaktu i komunikacji”.
Warto pamiętać, że skuteczność tej metody jest ściśle związana z poziomem zaangażowania całego systemu rodzinnego oraz współpracą z zespołem profesjonalistów.
Jak wyglądają statystyki ASD w Polsce?
Zaburzenia ze spektrum autyzmu są coraz częściej diagnozowane w Polsce, co ma bezpośredni wpływ na system edukacji i wsparcia rodzin.
Według najnowszych danych:
- około 82,2 tys. uczniów otrzymało orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z tytułu autyzmu lub zespołu Aspergera w roku szkolnym 2022/2023;
- dzieci i młodzież w wieku 3–19 lat z ASD stanowią 1,1% polskiej populacji szkolnej;
- w ciągu ostatnich 10 lat liczba wydanych orzeczeń wzrosła czterokrotnie.
Wczesna interwencja i profilaktyka polegają na działalności poradni wczesnego wspomagania rozwoju, tworzeniu grup wsparcia dla rodziców oraz prowadzeniu programów psychoedukacyjnych. Dostęp do specjalistycznej rehabilitacji i możliwość uczestnictwa w dedykowanych programach terapeutycznych znacząco zwiększają szanse dziecka na lepszy rozwój i integrację społeczną.
Co warto wiedzieć o metodzie 3i?
Metoda 3i stanowi wartościowe uzupełnienie oferty terapeutycznej dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, szczególnie przy braku efektów terapii behawioralnych. Opracowana w 2004 roku we Francji przez Catherine de La Presle, zdobywa uznanie dzięki badaniom potwierdzającym istotne zmniejszenie ciężkości objawów ASD i poprawę umiejętności społeczno-komunikacyjnych.
Terapia wymaga dużego zaangażowania wolontariuszy i rodziny, ale pozwala na rozwój spontanicznej interakcji poprzez zabawę. W Polsce program 3i jest dostępny od 2010 roku i wpisuje się w działania wczesnego wspomagania rozwoju. Przyszłe badania powinny skupić się na porównaniu efektywności różnych modeli 3i i długoletniej obserwacji uczestników terapii.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej. Diagnozę i leczenie zawsze powinien prowadzić wykwalifikowany specjalista.
Bibliografia
- Clinical outcomes of interactive, intensive and individual (3i) play therapy for children with ASD: a two-year follow-up study. PMC. 2018 May 12. Dostęp online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
- Spektrum autyzmu: diagnozy na wyrost czy faktyczny wzrost przypadków. PAP Zdrowie. 2025 Apr 7. Dostęp online: https://zdrowie.pap.pl
- NIK o wsparciu osób z autyzmem i zespołem Aspergera w przygotowaniu do samodzielnego funkcjonowania. NIK. Dostęp online: https://www.nik.gov.pl
