Bezsenność, nazywana również insomnią, jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń snu. W Polsce, według szacunków ekspertów, okresowe trudności ze snem – takie jak problemy z zasypianiem, utrzymaniem snu czy zbyt wczesnym budzeniem się – dotyczą nawet 40–50% społeczeństwa. Przewlekła bezsenność, trwająca co najmniej miesiąc, jest problemem dla 10–15% dorosłych Polaków. To oznacza, że niemal co dziesiąta osoba w naszym kraju zmaga się z tym zaburzeniem na stałe.
Czym jest bezsenność?
Sen to podstawowa potrzeba biologiczna, niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W czasie snu dochodzi do regeneracji układu nerwowego, odbudowy sił fizycznych i psychicznych, a także regulacji gospodarki hormonalnej. Bezsenność można porównać do niekończącego się maratonu, w którym linia mety – regenerujący sen – stale się oddala.
Bezsenność definiuje się jako subiektywne poczucie zaburzenia snu, które utrzymuje się przez co najmniej miesiąc, występuje co najmniej trzy razy w tygodniu i prowadzi do pogorszenia samopoczucia lub zaburzeń funkcjonowania w ciągu dnia. Nie jest konieczne wykonywanie specjalistycznych badań – wystarczy, że pacjent odczuwa, iż jego sen jest niewystarczający lub nieprzynoszący wypoczynku.
Objawy bezsenności
Osoby cierpiące na bezsenność najczęściej zgłaszają:
- trudności z zasypianiem,
- częste wybudzanie się w nocy,
- zbyt wczesne budzenie się,
- poczucie, że sen jest płytki, przerywany i nie daje wypoczynku.
Te objawy muszą prowadzić do pogorszenia jakości życia – na przykład trudności w koncentracji, obniżonego nastroju, drażliwości czy spadku wydajności w pracy.
Typy bezsenności
Bezsenność można podzielić na kilka rodzajów, w zależności od czasu jej trwania:
| Rodzaj bezsenności | Czas trwania | Najczęstsze przyczyny |
|---|---|---|
| Bezsenność przygodna | Do kilku dni | Stres, zmiana trybu życia, podróże |
| Bezsenność krótkotrwała | Do 4 tygodni | Problemy zdrowotne, infekcje, przejściowe trudności |
| Bezsenność przewlekła | Powyżej 1 miesiąca | Zaburzenia psychiczne, przewlekłe choroby, uzależnienia |
Przyczyny bezsenności
Bezsenność jest zjawiskiem wieloczynnikowym. U młodszych osób często wynika ze stresu, nieregularnego trybu życia, pracy zmianowej lub nieprawidłowej higieny snu – na przykład korzystania z urządzeń elektronicznych przed snem, co zaburza naturalny rytm okołodobowy. U osób starszych przyczyną mogą być choroby przewlekłe, bóle, zaburzenia hormonalne czy spadek produkcji melatoniny.
Według badań epidemiologicznych, najczęstszymi przyczynami przewlekłej bezsenności są:
| Przyczyna | Odsetek przypadków |
|---|---|
| Zaburzenia psychiczne (depresja, lęki) | około 50% |
| Choroby somatyczne (ból, ograniczenie aktywności) | 10-30% |
| Uzależnienia (alkohol, leki nasenne) | 10-20% |
| Pierwotne zaburzenia snu | mniej niż 20% |
Skutki bezsenności
Brak snu to nie tylko złe samopoczucie. Bezsenność wpływa negatywnie na funkcjonowanie całego organizmu: zaburza gospodarkę hormonalną, osłabia odporność, zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy, a także pogarsza funkcje poznawcze i nastrój. Jak podkreśla dr Piotr Walerjan, prezes Narodowej Fundacji Snu:
"Dobry sen jest jednym z trzech podstawowych filarów życia – obok zbilansowanej diety i regularnie podejmowanej aktywności fizycznej"
Leczenie bezsenności
Współczesne podejście do leczenia bezsenności opiera się przede wszystkim na metodach niefarmakologicznych. Podstawą jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT-I), która pozwala nie tylko zidentyfikować i wyeliminować czynniki utrwalające zaburzenia snu, ale także wypracować zdrowe nawyki. Wykorzystywane techniki to:
- ograniczanie czasu spędzanego w łóżku,
- kontrola bodźców (np. unikanie ekranów przed snem),
- trening relaksacyjny,
- poprawa szeroko pojętej higieny snu.
Farmakoterapia jest stosowana dopiero wtedy, gdy metody niefarmakologiczne nie przynoszą efektów. Leki nasenne powinny być dobierane indywidualnie, z uwzględnieniem długości terapii i ewentualnych chorób współistniejących. Wśród leków stosowanych w leczeniu bezsenności znajdują się:
- pochodne benzodiazepiny,
- niebenzodiazepinowe leki nasenne,
- leki przeciwdepresyjne,
- przeciwhistaminowe,
- antagoniści receptorów oreksynowych,
- melatonina (szczególnie polecana osobom starszym)
Co istotne - melatonina - bardzo często jest wykorzystywana w niepoprawny sposób. Głównym zadaniem tej substancji jest regulowanie rytmu okołodobowego. Nie ma ona wpływu na bezpośrednie ułatwianie zasypiania czy pogłębienia snu. Warto odnotować, że wiele pacjentów zgłasza poprawę snu po stosowaniu melatoniny i jest to kolejny przykład skuteczngo placebo.
Higiena snu – fundament zdrowego snu
Poprawa higieny snu to pierwszy krok w walce z bezsennością. Obejmuje ona:
- regularne godziny snu i wstawania,
- unikanie ciężkich posiłków przed snem,
- ograniczenie ekspozycji na światło niebieskie wieczorem,
- aktywność fizyczną w ciągu dnia,
- stworzenie komfortowych warunków do snu.
Podsumowanie
Bezsenność to poważny problem zdrowotny, dotykający znaczną część społeczeństwa. Jej objawy wpływają na każdy aspekt życia – od zdrowia fizycznego po relacje społeczne. Skuteczne leczenie wymaga indywidualnego podejścia, opartego na naukowo potwierdzonych metodach, z naciskiem na terapię poznawczo-behawioralną i poprawę higieny snu. Warto pamiętać, że zdrowy sen jest fundamentem dobrego życia – bez niego nawet najlepsza dieta i aktywność fizyczna nie przyniosą pełnych korzyści
„Sen jest dla człowieka tym, czym nakręcanie dla zegara.”
– Arthur Schopenhauer
Bezsenność to sygnał, że zegar naszego organizmu wymaga troski i odpowiedniej regulacji. Nie warto tego lekceważyć.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej. Diagnozę i leczenie bezsenności zawsze powinien prowadzić wykwalifikowany specjalista.
Bibliografia:
- Medycyna Praktyczna. (2016). Problemy ze snem ma prawie co drugi z nas (Sleep problems affect almost half of us). Dostęp online: https://www.mp.pl/
- Medycyna Praktyczna. (2023). Bezsenność (Insomnia). Dostęp online: https://www.mp.pl/
- Wikipedia. (2025). Bezsenność (Insomnia). Dostęp online: https://pl.wikipedia.org/
- Kulczyński, B. (2025, 27 maja). Ta metoda usuwa bezsenność u 80% osób. Badania 2025 (This method eliminates insomnia in 80% of people. Research 2025). YouTube. Dostęp online: https://www.youtube.com/